Transpiratie van bomen

De droge zomer van 2018

Tijdens de droge zomer van 2018 zagen we dat bomen al vroeg hun bladeren lieten vallen en de hitte daardoor minder konden temperen. Waarschijnlijk kwam dit doordat de grondwaterstand flink was verlaagd en buiten het bereik van de boomwortels was gezakt. Metingen van grondwaterstanden lijken uit te wijzen dat bomen door het opzuigen en verdampen van grondwater een belangrijke rol spelen. Omdat hierover nog maar weinig bekend is, startte Waternet, samen deskundigen van het Laboratorium van Plantecologie van de Universiteit Gent en boomexperts van de gemeente Amsterdam, onderzoek naar de hoeveelheid grondwater die bomen nodig hebben.

Waterverbruik van een boom

Begin mei zijn in de Stadionbuurt sensoren geïnstalleerd op zes geselecteerde iepen, de meest voorkomende boomsoort in Amsterdam. Daarmee kunnen de onderzoekers de metingen live volgen. Begin juni verdampte de grootste iep zo’n 170 liter per dag. Dat is meer dan het drinkwaterverbruik van een gemiddelde Amsterdammer (140 liter per dag). De stad Amsterdam telt ongeveer 300.000 bomen. De verdamping per boom varieert, maar gezamenlijk verbruiken de bomen ’s zomers een flinke hoeveelheid water. Het onderzoek levert naar verwachting relevante kennis op over de waterbalans en grondwaterstanden in stedelijk gebied. Daarmee kan Waternet doelgericht werken aan een robuustere inrichting van wijken zoals de Stadionbuurt, om extremer weer het hoofd te kunnen bieden.

Eerste resultaten

De eerste resultaten van het onderzoek tonen alvast interessante trends. In de twee grafieken hierbij zien we de sapstroom van de grootste iep op twee verschillende dagen. Zaterdag 20 juli was het gemiddeld 19°C en regenachtig. Donderdag 25 juli was een extreem warme dag en werd zelfs het nationaal hitterecord verbroken. Dit weerpatroon heeft duidelijk effect op het waterverbruik van de boom. Op 20 juli regende het tussen 8.00 en 13.00 uur en tussen 16.00 en 18.00 uur. De transpiratie vermindert dan sterk waardoor de buien zichtbaar zijn als dalen in de sapstroomcurve. De maximale sapstroom die toen gemeten werd, bedraagt 9 liter per uur. In deze weercondities transpireerde de boom 80 liter per dag. Op 25 juli is te zien hoe de boom de hele dag transpireert. In de namiddag verbruikte deze boom zelfs tot 13 liter per uur! ’s Nachts gaat deze transpiratie niet door en dus daalt de sapstroming in de late avond. In totaal werd deze dag 190 liter per dag verdampt.

Warmtebeelden

Naast het meten van de transpiratie maken we ook warmtebeelden om het effect van de schaduw van bomen te analyseren. Uit de afbeelding hieronder blijkt dat tijdens tropische dagen de invloed van bomen aanzienlijk is.